6.1 EKOSİSTEMLER
* Biyosferin her bölgesinde tür çeşitliliği aynı değildir. Her canlı,
yeryüzünün belli bir bölgesinde yaşamaya uyum sağlamıştır.
* Ekosistemler,
biyosferi oluşturur.
* Ekosistemler, hem canlı hem de cansız öğelerden
oluşur.
Tür örnekleri: Van kedisi, çam ağacı, hamsi balığı, insan vb
Tür olmayan canlılar: Katır, Kurt köpeği
Popülasyon Özellikleri
* Her popülasyonun
birey sayısı artıp azalabilir.
* Popülasyon sayısını; doğum, iç göç, ölüm, dış göç
gibi olaylar değiştirebilir.
* Aşağıda bazı canlıların popülasyon
örnekleri verilmiştir:
- Ankara’da yaşayan tiftik keçileri
- Van’da yaşayan ev kedileri
- Belgrad ormanlarında yaşayan sarı çam ağaçları
- Avustralya’da yaşayan kızıl kangurular gibi…
Örnek Soru1)
Bir ekosistemdeki dört ayrı hayvanın belli bir süredeki birey sayısı, grafikteki gibi değişmiştir.
Buna göre, bu hayvanların
birey sayısının değişmesiyle ilgili olarak, aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?
a) Birey sayısı en hızlı artan
kaplumbağalardır.
b) Akreplerin ölümleri,
üremelerinden daha fazla gerçekleşmiştir.
c) Bu ekosistemdeki geyik ve
serçelerin birey yoğunluğu, 9 yıllık sürede artmıştır.
d) Bu ekosistemin ortam şartları
akrep popülasyonu için en uygundur.
Soru 2)
Bir bölgede yaşayan bir türe ait canlı topluluğuna
popülasyon adı verilir.
Buna
göre aşağıdakilerden hangisi popülasyon değildir?
a)
Ankara’daki
tiftik keçileri
b) Büyük okyanustaki mavi
balinalar
c) Karadeniz’deki balıklar
d) Okulun bahçesindeki laleler
Soru 3)
Aşağıdaki
canlı gruplarından hangisi, popülasyona örnek olarak verilemez?
a) Bir ülkedeki insanlar
b) Bir bölgedeki dağ keçileri
c) Bir bölgedeki sürüngenler
d) Bir ormandaki meşe ağaçları
EKOSİSTEM ÇEŞİTLERİ ve ÖZELLİKLERİ
A) ORMAN EKOSİSTEMİ
* Karasal ekosistemde ışık, fotosentez için çok önemlidir. Işık şiddeti
artarsa fotosentez hızı da artar.
* Yağmur ormanlarında geniş yapraklı ağaçlar bulunur.
* Ormanda ağaç sıklığı arttıkça gölge yoğunluğu da artar.
* Amazon, en büyük yağmur ormanıdır.
B) DENİZ EKOSİSTEMİ
* Işık, su ekosistemini de etkiler.
* Işık, suda 200m derinliğe kadar ulaşabilir. Su yüzeyine yakın bölgelerde,
fotosentez yapabilen canlılar yaşar.
* Derinlere inildikçe su bitkilerinin sayısında azalma görülür.
* En büyük deniz ekosistemi Hazar Denizi’nde görülmektedir.
C) ÇÖL EKOSİSTEMİ
* Çöl ekosistemleri, sıcak ve kurak iklim koşullarının etkili olduğu ortamlardır.
* Canlı türü sayısı oldukça azdır. Kaktüs, akrep, deve, çöl faresi gibi
vücutlarında su depolayabilen canlılar çöl ekosisteminde yaşayabilirler.
* En büyük çöl ekosistemi, Sahra Çölü’dür.
Orman, deniz ve çöl ekosisteminden başka göl, kutup, toprak altı
ekosistemi gibi başka ekosistemler de vardır.
Ekosistemde bulunan canlılar birbirlerini etkiler. (Besin zinciri ve
enerji akışından dolayı)
Soru 5)
Deniz ekosistemlerinde derinlik arttıkça canlı
çeşit ve sayısının azalması ekosistemin cansız faktörlerinden hangisinin
azalması nedeniyledir?
a) Sıcaklık
b) Nem
c) Basınç
d) Işık
Soru 6)
Çöl ekosisteminin biyolojik çeşitliliği ile ilgili
aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
a)Sıcak ve kurak olduğu için biyolojik çeşitliliği azdır.
b) Canlıların yaşama alanları dardır.
c) Bitki örtüsü bakımından zengindir.
d) Kaktüsler bu ekosisteme ait bitkilerdir.
Soru 8)
Aşağıdakilerden hangisi ekosistemi en iyi
açıklar?
a) Abant Gölü’ndeki cansız ve canlı tüm varlıklar
b) Karadeniz’deki balıklar
c) Manyas Kuş Cenneti’ndeki kuşlar
d) Van kedisi ve Van’ın fiziksel şartları
BESİN ZİNCİRİ
* Canlılar arasındaki beslenme ilişkilerini ve
enerjinin nasıl aktarıldığını gösteren yapıya besin zinciri denir.
* Doğanın temel enerji kaynağı Güneş’tir.
* Her besin zinciri bir üretici ile başlamak zorundadır. Daha sonra
tüketiciler gelir.
* Ayrıştırıcılar, besin zincirinin her basamağında yer alabilir.
Her ekosistemde bulunan çok sayıda ve farklı besin zincirleri bir araya
gelerek besin ağını oluşturur.
Soru 9)
Bir besin
zincirini oluşturan aşağıdaki canlılardan hangisi bu zincirin ilk halkasını oluşturabilir?
a) Tırtıl b) Dut Yaprağı
c) Kedi d) Serçe
Soru
10)
Böcekler Kurbağalar
Bitkiler Yılanlar Kartallar
Bir bölgede besin zinciri oluşturan
yukarıdaki canlılardan "böceklerin" aşırı arttığı gözleniyor.
Bu değişimden, aşağıdaki
canlı gruplarından hangisi olumsuz yönde etkilenebilir?
a) Kurbağa b) Bitki
c) Yılan d) Kartal
6.2 BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK
Biyolojik Çeşitlilik: Bir
ekosistemdeki canlıların sayı ve tür bakımından zengin olmasına
biyolojik çeşitlilik
denir.
* Farklı ekosistemlerde biyolojik çeşitlilik farklıdır.
* Ülkemizde ve dünyada biyolojik çeşitlilik korunmalıdır.
* Ekosistemlerin korunması ile biyolojik çeşitlilik de korunmuş olur.
* Ekosistemde bir canlının yok olması tüm canlıları etkiler.
* Ekosistemler doğal kaynaklı (deprem, sel, fırtına, yıldırım vb) ve
insan kaynaklı etkenlerden dolayı ciddi bozulmalar yaşayabilir.
Soru 14)
Biyolojik çeşitlilik ile ilgili aşağıda
verilenlerden hangisi yanlıştır?
a) Bir bölgedeki ekosistem çeşitliliği biyolojik çeşitliliği etkiler.
b) Popülasyondaki birey sayısının artışı biyolojik çeşitliliği arttırır.
c) Bir ülkedeki biyolojik çeşitlilik ekonomiyi olumlu etkiler.
d) Ülkemiz biyolojik çeşitlilik açısından zengindir.
Cevap: B ŞIKKI
TOPRAK KİRLİLİĞİ
Toprak kirliliğinden önce su kaynakları ve bitkiler, sonra ise diğer
canlılar etkilenmektedir. Kirlenmenin arttığı bölgelerde bitki sayısı ve çeşidi
azalır. Bu olay otçulları ve etçilleri de etkiler. Toprak kirliliğinin temel
nedenleri;
* Asit yağmurları
* Bilinçsiz gübre ve tarım ilaçları kullanımı
* Çöpler ve fabrika atıkları
* Kanalizasyon suları
SU KİRLİLİĞİ
Sanayileşmenin hızlanması sularımızı kirletmektedir. Endüstriyel
atıklar, ev atıkları, tarım ilaçları, doğal ve yapay gübreler suların
kirlenmesine yol açmaktadır.
Kanalizasyon sularının içme sularına karışması da büyük bir sorundur.
Endüstriyel atıkların suları kirletmesiyle birlikte pek çok su canlısı zarar
görmüş ve zehirlenmiştir.
HAVA KİRLİLİĞİ
Atmosferdeki duman, koku, toz, zararlı gazlar ve sisin canlılara zarar
verecek ölçüde miktarının artmasına hava
kirliliği denir.
Taşıtlardan çıkan egzoz gazları, fosil yakıtların yanmasıyla havaya
verilen zehirli gazlar hava kirliliğine neden olur.
Asit Yağmuru: Yağmur suyunda zayıf
asitler bulunur. Fosil yakıtların yanması ile açığa çıkan gazlar asit
yağmurlarının oluşmasını hızlandırır.
Sera Etkisi: Hava kirliliği
sonucu oluşan bir olaydır. Havadaki CO2 ve su buharı güneş
ışınlarını tutarak küresel ısınmaya sebep olur. Sıcaklık değerlerinin artması
iklimleri etkiler. Bu da tüm canlıların yaşamını olumsuz etkileyen bir durumdur.
Soru 15) D ŞIKKI
I. Asit yağmurları
II. Sera etkisi
III. Ozon tabakasının delinmesi
IV. Çöpe atılan yemek atıkları
Hava kirliliğine sebep olan faktörler yukarıda sıralanmıştır.
Bu faktörlerden hangisi hava kirliliğine en az etkide
bulunur?
a) I b) II c) III d) IV
Soru 18)
Hava kirliliğinin sonuçlarından biri de asit yağmurlarıdır.
Aşağıdakilerden hangisi asit yağmurlarının sebep
olduğu olaylardan değildir?
a) Ağaçların zarar görmesi
b) Tarihi eserlerin ve binaların zarar görmesi
c) Orman yangınları
d) Canlı türlerinin yok olması
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Teşekkür ederiz.